Ateşi kontrol edebilme becerisi, insanların sadece hayatta kalmasını değil, aynı zamanda kültürel ve sosyal gelişimini de derinden etkileyen bir dönüm noktası olarak kabul ediliyor. Bu beceri sayesinde insanlar daha fazla yiyecek türünü tüketebildi, zorlu çevre koşullarında yaşayabildi ve sosyal etkileşimlerini geliştirdi.
Daha önce, insanların doğal yangınlardan elde edilen ateşi yaklaşık 1 milyon yıl önce kullanmaya başladığı tahmin ediliyordu. Ancak aktif olarak ateş yakma becerisinin çok daha sonra, yaklaşık 50 bin yıl önce ortaya çıktığı düşünülüyordu. Fransa’da bulunan ve pirit mineraline vurularak kullanıldığı belirlenen el baltaları, bu konudaki en eski doğrudan kanıtlardan biriydi.
Yeni bulgular, bu tahminleri sarsacak nitelikte. British Museum öncülüğünde yürütülen çalışmada, İngiltere’nin Barnham köyünde yer alan eski bir kil ocağında 400 bin yıl öncesine ait çakmaktaşı ve pirit kullanımıyla ilişkili kalıntılar keşfedildi. Elde edilen veriler, insanların bu bölgede defalarca ateş yaktığını gösteriyor.
Araştırmada, ateş yakmak için kullanılan ve bölgede oldukça nadir bulunan pirit parçaları tespit edildi. Bu parçaların muhtemelen onlarca kilometre uzaktan getirildiği düşünülüyor. Ayrıca yapılan jeokimyasal testler, kil tabakasının 700 derecenin üzerinde ısıya maruz kaldığını ortaya koydu.
Nature dergisinde yayımlanan çalışmanın başyazarı Rob Davis, bu keşfin ateşin kontrollü kullanımını 350 bin yıl geriye taşıdığını ve bunun insan evriminde muazzam etkileri olduğunu belirtti. Davis’e göre bu beceri, insanların daha soğuk ve zorlu iklimlerde hayatta kalabilmesini sağladı.
Araştırmacılar, bu ateşin muhtemelen Neandertaller tarafından yakıldığını düşünüyor. Çalışmanın yazarlarından Chris Stringer, Homo sapiens’in o dönemde Afrika’da yaşadığını ve benzer bilgiye sahip olmuş olabileceğini, ancak buna dair elde henüz doğrudan bir kanıt bulunmadığını ifade etti.
Ateşin bu kadar erken bir tarihte kontrollü şekilde kullanılmasının, sadece fiziksel değil, sosyal evrimi de etkilemiş olabileceği düşünülüyor. Isınma ve yemek pişirme gibi temel faydalarının yanı sıra, ateşin sosyal etkileşimlerin, hikâye anlatımının ve dil gelişiminin merkezine yerleştiği belirtiliyor.
